Een haiku is een kort gedicht van Japanse oorsprong. Vanuit mijn voorliefde voor Japan ben ik er over beginnen lezen. Hoe je het opbouwt, wat er kan en niet kan en waar de oorsprong van de haiku ligt.

Ik bedenk ze graag omdat, naast het tekenen, poëzie een manier is om je gevoelens uit te drukken. Anderzijds vind ik ze zo fijn om te verzinnen omwille van hun structuur. Daar waar een gedicht schrijven me vroeger naar rijm dwong, brengt de haiku me nu dichter bij de kern van het onderwerp.

Toen ik 12 jaar was, had ik al een speciaal notitieboekje voor gedichten. Het had een stoffen kaft met gouden en kleurrijke horizontale strepen. In mijn mooiste schrift luchtte ik mijn hart op de gelige, handgeschepte bladzijden.

Gedichten schrijven was voor mij een uitlaatklep voor mijn gevoelens. En hoewel ik daar een periode veel plezier aan beleefde, deed ik het minder naarmate ik opgroeide. 

En dat is precies waarom de haiku me zo aansprak, toen ik het enkele jaren geleden ontdekte.

Want wat de haiku eigenlijk doet, is een ogenschijnlijk simpel voorval of een momentopname even belichten. Je aandacht wordt gezet op alledaagse dingen, geen grootse of opvallende voorvallen.

Er zijn wel enkele regels maar je kan er gerust mee experimenteren, dat deden de eerste meesters ook.

Juist omdat je lettergrepen gaat tellen, blijven enkel de ‘juiste woorden’ over en kom je dichterbij de essentie.

Als je de theorie erop naleest, tel je in de eerste, tweede en derde regel, respectievelijk vijf, zeven en weer vijf lettergrepen. Daardoor moet je veel schrappen en/of anders verwoorden. Op deze manier blijft enkel de essentie over. Je voelt welke woorden er zeker in moeten blijven en welke je kan laten vallen.

Ook de natuurverwijzing wordt gezien als een noodzakelijk onderdeel van de haiku omdat ze bedoeld was om de lezer meteen in de juiste tijd van het jaar te brengen.

De oorsprong van de haiku ligt in Japan. Bashõ, een zeventiende-eeuwse haikumeester, wordt gezien als de grondlegger van de haiku.

Hoewel vaak wordt gehamerd op de natuurreferentie en de aanwezigheid van het juist aantal lettergrepen, was het Bashõ zelf die haiku’s schreef met veel meer lettergrepen dan toegestaan en sommigen ook zonder de natuurreferentie.

Daarom kan je er ook zelf gerust mee experimenteren. Het is pas veel later dat de strikte, enge regels zijn opgelegd onder het mom van ‘de leer van de oude meesters’. Een voorbeeld van een van Bashõ’s gedichten is de haiku op de afbeelding boven.

Haiku is een afgeleide van de hokku, wat openingsvers betekent. Op vroegere rengafeestjes werden renga voorgedragen. Dat zijn kettinggedichten die tot honderden strofes konden bevatten en die door de groep genodigden stapsgewijs aan elkaar werden geregen. In de openingsvers (hokku) moest je naar de gastheer of -vrouw van het rengafeestje verwijzen. Gevraagd worden om de hokku te schrijven, was dus een eervolle zaak.